تمرین ۴: تعیین فاعل و مفعول در آیات
عَيِّنِ الْفاعِلَ وَ الْمَفعولَ فِي الْكَلِماتِ الْمُلَوَّنَةِ.
١- ﴿... فَأَنْزَلَ اللهُ سَكينَتَهُ عَلىٰ رَسولِهِ وَ عَلَى الْمُؤْمِنينَ ...﴾
٢- ﴿لا أَمْلِكُ لِنَفْسي ضَرّاً وَ لا نَفْعاً إِلّا ما شاءَ اللهُ ...﴾
٣- ﴿... يُريدُ اللهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَ لا يُريدُ بِكُمُ الْعُسْرَ ...﴾
٤- ﴿... وَ هُوَ الَّذي يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِهِ ...﴾
٥- ﴿... وَ لا يَظْلِمُ رَبُّكَ أَحَداً﴾
پاسخ و حل تشریحی تمرین ۴ درس پنجم عربی دهم انسانی (تعیین فاعل و مفعول)
در این تمرین با بررسی چند آیه از قرآن، نقش فاعل (انجام‌دهنده کار) و مفعول (آنچه کار بر آن واقع شده) را برای کلمات مشخص شده، پیدا می‌کنیم.
1. **﴿... فَأَنْزَلَ اللهُ سَكينَتَهُ ...﴾**
* **ترجمه:** ... پس خداوند آرامشش را نازل کرد ...
* **اللهُ:** **فاعل** (چه کسی نازل کرد؟ خدا)
* **سَكينَتَ:** **مفعول** (چه چیزی را نازل کرد؟ آرامش را)
2. **﴿لا أَمْلِكُ لِنَفْسي ضَرّاً ... إِلّا ما شاءَ اللهُ ...﴾**
* **ترجمه:** ... من مالک هیچ سود و زیانی برای خودم نیستم، مگر آنچه را خدا بخواهد ...
* **ضَرّاً:** **مفعول** (مالک چه چیزی نیستم؟ زیانی را)
* **اللهُ:** **فاعل** (چه کسی بخواهد؟ خدا)
3. **﴿... يُريدُ اللهُ بِكُمُ الْيُسْرَ ...﴾**
* **ترجمه:** ... خداوند برای شما آسانی را می‌خواهد ...
* **اللهُ:** **فاعل** (چه کسی می‌خواهد؟ خدا)
* **الْيُسْرَ:** **مفعول** (چه چیزی را می‌خواهد؟ آسانی را)
4. **﴿... وَ هُوَ الَّذي يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِهِ ...﴾**
* **ترجمه:** ... و او کسی است که توبه را از بندگانش می‌پذیرد ...
* **التَّوْبَةَ:** **مفعول** (چه چیزی را می‌پذیرد؟ توبه را)
* **فاعل** در این جمله، ضمیر مستتر «هو» است که به «الَّذي» برمی‌گردد.
5. **﴿... وَ لا يَظْلِمُ رَبُّكَ أَحَداً﴾**
* **ترجمه:** ... و پروردگارت به هیچ‌کس ستم نمی‌کند.
* **رَبُّ:** **فاعل** (چه کسی ستم نمی‌کند؟ پروردگارت)
* **أَحَداً:** **مفعول** (به چه کسی ستم نمی‌کند؟ به هیچ‌کس)
تمرین ۵: تعیین مبتدا و خبر در احادیث
عَيِّنِ الْمُبتَدَأَ وَ الْخَبَرَ فِي الْأَحَادِيثِ التّالِيَةِ.
١- النَّدَمُ عَلَى الْخَطيئَةِ يَمحوُها.
٢- أَكْبَرُ الْحُمْقِ الْإغْراقُ فِي الْمَدْحِ وَ الذَّمِّ.
٣- سَيِّدُ الْقَومِ خادِمُهُمْ فِي السَّفَرِ.
٤- الْعِلْمُ صَيدٌ وَ الْكِتابَةُ قَيْدُهُ.
٥- الصَّلاةُ مِفتاحُ كُلِّ خَيْرٍ.
پاسخ و حل تشریحی تمرین ۵ درس پنجم عربی دهم انسانی (تعیین مبتدا و خبر)
در این تمرین، با بررسی چند حدیث، ارکان اصلی جملات اسمیه یعنی **مبتدا** (نهاد) و **خبر** (گزاره) را مشخص می‌کنیم.
1. **النَّدَمُ عَلَى الْخَطيئَةِ يَمحوُها.** (پشیمانی از اشتباه، آن را پاک می‌کند.)
* **مبتدأ:** **النَّدَمُ**
* **خبر:** **يَمحوُها** (خبر در اینجا به صورت جمله فعلیه آمده است)
2. **أَكْبَرُ الْحُمْقِ الْإغْراقُ فِي الْمَدْحِ وَ الذَّمِّ.** (بزرگ‌ترین نادانی، زیاده‌روی در ستایش و نکوهش است.)
* **مبتدأ:** **أَكْبَرُ**
* **خبر:** **الْإغْراقُ**
3. **سَيِّدُ الْقَومِ خادِمُهُمْ فِي السَّفَرِ.** (بزرگِ قوم در سفر، خدمتگزار ایشان است.)
* **مبتدأ:** **سَيِّدُ**
* **خبر:** **خادِمُ**
4. **الْعِلْمُ صَيدٌ وَ الْكِتابَةُ قَيْدُهُ.** (دانش، شکار است و نوشتن، بندِ آن است.)
* در جمله اول: **مبتدأ:** **الْعِلْمُ** / **خبر:** **صَيدٌ**
* در جمله دوم: **مبتدأ:** **الْكِتابَةُ** / **خبر:** **قَيْدُ**
5. **الصَّلاةُ مِفتاحُ كُلِّ خَيْرٍ.** (نماز، کلید هر خیری است.)
* **مبتدأ:** **الصَّلاةُ**
* **خبر:** **مِفتاحُ**
